نیتروژن محرک رشد یک گیاه بوده و معمولاً اثر خود را بلافاصله بعد از مصرف نشان می‌دهد. به‌طوری‌که رنگ گیاه سبز و رشد آن نیز وی خواهد شد. مصرف بیش از اندازه و نامتعادل کود سبب خوابیدگی غلات و برنج، رقابت شدیدتر با علف‌های هرز و حساسیت بیشتر به آفات و در نتیجه باعث کاهش عملکرد دانه محصول خواهد شد (در گیاهان دیگر باعث افت کیفی و کاهش توانایی انبارداری میشود) در این مقاله از شیمی گل اهمیت توازن در کوددهی را بررسی می‌کنیم.
جایی که منابع مالی کشاورزی محدودکننده است و یا تسهیلاتی برای خرید کود در اختیار کشاورزان نیست. همچنین زمین مورداستفاده اجاره‌ای می‌باشد، در این حالت به‌عنوان‌مثال کود اوره با قیمت مناسب عرضه و توزیع شود. انتظار می‌رود که کشاورزان صرفاً برای گیاهان خود از اوره استفاده نمایند.
مصرف یک‌طرفه و نامتعادل نیتروژن در خاک‌های غنی از نظر فسفر، پتاس و عناصر کم‌مصرف قابل‌توجیه است. عملکرد بالا مقدار بیشتری از عناصر دیگر بخصوص فسفر و پتاس را نیز از خاک برداشت می‌کند. بنابراین افزایش عملکرد از طریق به‌کاربردن نیتروژن تنها خاک را از نظر سایر عناصر غذایی تخلیه می‌کند.
نتایج تحقیقات در توازن در کوددهی
در سیستم‌های کشت فشرده برنج – برنج تحقیقات نشان داده که، نیاز برای فسفر و پتاسیم در طی سال‌ها زیاد شده است. بدون استفاده فسفر و پتاسیم، باعث کاهش کارایی نیتروژن میشود. درحالی‌که وقتی تمام عناصر غذایی با هم استفاده شوند کارایی کود فسفر و کود پتاسیم نیز افزایش می‌یابد که این امر نشان‌دهنده اثر متقابل بین این عناصر غذایی است.
در خاک‌هایی که مدت زیادی در آنها کشت صورت گرفته و به اصطلاح خاک تخلیه شده کاهش عناصر غذایی اجتناب ناپذیر است.
کوددهی غیر متعادل و تنها مصرف نیتروژن به‌تنهایی بر خلاف عملیات صحیح و مدیریت مناسب کشاورزی است. که منجر به هدر رفت سرمایه و انرژی نیروی کار و همچنین آلوده شدن محیط زیست میشود. همچنین نتیجه کوددهی غیر متوازن در نهایت مغایر با کشاورزی پایدار است.
بنابراین به‌منظور بهبود بخشیدن کارایی مصرف کودها، توازن در کوددهی ضروری است. گیاهان نیز مانند انسان یک رژیم غذایی درست نیاز دارند. اگر انسان تنها از یک نوع غذا بیش از حد و بیش از بقیه تغذیه نماید که این مصرف نامتعادل باعث مریضی او خواهد شد.
این اتفاق در گیاه نیز می‌افتد ولی گیاه نمی‌توان دنبال غذا بگردد، بنابراین باید شرایط مناسب برای رشد گیاه را در اطراف ریشه آن فراهم نماییم (مانند آهک‌دهی در خاک‌های اسیدی، استفاده از گچ در خاک‌های قلیایی، اضافه‌کردن مواد آلی، آبیاری و کوددهی متعادل).
کمبود عناصر غذایی اولیه، ثانویه و عناصر کم‌مصرف در خاک باعث محدود شدن عملکرد و پایین آمدن کیفیت محصول میشود. کمبود یک عنصر غذایی نمی تواند توسط سایر عناصر غذایی جبران شود. در نتیجه می توان گفت کشاورزی متوازن و خوب به این معنا است که از عناصر غذایی مانند فسفر، پتاسیم و … ب میزانی مصرف شوند که خاک بتواند منابع گیاه را تامین کند و انتظار کشاورز را پاسخگو باشد.
عناصری مانند منیزیم و سلفور و همچنین عناصر کم مصرف درصورت ضرورت مورد استفاده قرار گیرند. در شکل زیر می‌توان اهمیت توازن در کوددهی در آزمایشات را که در کشور پاکستان صورت گرفته مشاهده کرد.
منبع: مقاله راهنمای کودها و کاربرد آنها در کشاورزی یونس محمدنژاد – محمد صلاحی فراهی
